آلرژِی غذایی

آلرژی غذایی چیست؟
آلرژی غذایی یک واکنش سیستم ایمنی است که پس از مصرف غذاهای مشخصی بروز می­کند. حتی مقدار اندکی از مواد غذایی محرک آلرژی هم می­توانند علائم و نشانه­هایی مثل مشکلات گوارشی، کهیر و تورم راه­های هوایی ایجاد کنند. در بعضی افراد یک آلرژی غذایی می­تواند علائم شدیدی که تهدید کننده­ی حیات است مثل آنافیلاکسی ایجاد کند.
بطور تقریبی 6 تا 8 درصد از کودکان زیر 3 سال و 3 درصد از بزرگسالان مبتلا به آلرژی غذایی هستند. علی رغم اینکه درمان قطعی برای آلرژی وجود ندارد در بعضی کودکان با افزایش سن این مشکل برطرف می­شود.
احتمال اینکه مشکل رایجی مثل عدم تحمل غذا اشتباها آلرژی تلقی شود زیاد است. علی رغم آزار دهنده بودن، عدم تحمل غذا به اندازه آلرژی مشکلی جدی­ نیست و سیستم ایمنی را هم درگیر نمی­کند.
علائم
برای بعضی­ها آلرژی به ماده غذایی خاصی ناراحت کننده است اما شدید نیست. برای بعضی­ دیگر علائم ترسناک و تهدید کننده­ی حیات است. علائم آلرژی غذایی طی چند دقیقه تا دو ساعت پس از خوردن غذا بروز می­کند.
شایع­ترین علائم به شرح زیر است:
مور مور شدن یا خارش دهان
کهیر، خارش و اگزما
تورم لب­ها، صورت، زبان و گلو
خس خس سینه، احتقان بینی و تنگی نفس
درد شکم، اسهال، تهوع و استفراغ
سیاهی رفتن چشم­ها، سرگیجه و از حال رفتن
آنافیلاکسی
در بعضی­ها آلرژی غذایی مثل محرکی برای بروز یک واکنش شدید آلرژِیک که آنافیلاکسی نام دارد عمل می­کند و علائم خطرناکی به شرح زیر بروز خواهد کرد:
تنگی و انسداد راه­های هوایی
تورم گلو یا احساس توده در گلو که تنفس را سخت می­کند
کاهش شدید فشار خون که شوک نامیده می­شود
افزایش ضربان قلب
سیاهی رفتن چشم، سرگیجه و کاهش سطح هوشیاری
آنافیلاکسی باید اورژانسی درمان شود. درمان نشدن آنافیلاکسی می­تواند منجر به کما یا حتی مرگ شود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر به مدت کوتاهی پس از مصرف غذا علائم آلرژی پیدا می­کنید به یک متخصص آلرژی مراجعه کنید. در صورت امکان هنگامی که علائم را دارید به پزشک مراجعه کنید زیرا برای تشخیص قطعی به پزشک کمک می­کند.
در صورتی که علائم زیر را داشتید با اورژانس تماس بگیرید:
انقباض راه­های هوایی که تنفس را دشوار می­کند
افت شدید فشار خون با شوک
افزایش ضربان قلب
سرگیجه
علل
در آلرژی سیستم ایمنی شما یک غذای مشخص را اشتباها به عنوان یک عامل مضر شناسایی می­کند. متعاقبا، سیستم ایمنی سلول­هایی را تحریک می­کند و منجر به ترشح آنتی بادی(پادتن)هایی می­شود که وظیفه شناسایی ماده آلرژن را دارد.
مرتبه­ی بعدی مواجهه با آن غذا، آنتی بادی IgE آن را شناسایی می­کند و با فرستادن سیگنال به سیستم ایمنی موجب آزاد سازی موادی به اسم هیستامین در خون می­شود . این مواد علائم آلرژی را ایجاد می­کنند.
در بالغین، غذاهای زیر عوامل اصلی بروز آلرژی هستند:
غذاهای دریایی مثل میگو و خرچنگ
بادام زمینی
آجیل­ها مثل گردو
ماهی
در کودکان عوامل اصلی آلرژی غذایی به شرح زیر است:
بادام زمینی
بادام، گردو، پسته، فندق و…
تخم مرغ
شیر گاو
گندم
سویاسندرم تب یونجه-آلرژی غذا
با عنوان سندرم آلرژی خوراکی هم شناخته می­شود و به این شرح است که افرادی که تب یونجه(آلرژی به گرده گیاهان) دارند، با مصرف بعضی از میوه­ها و سبزیجات یا دانه­ها و ادویه­ها علائم آلرژی را پیدا می­کنند.
پروتئین­هایی که در میوه­ها، سبزیجات، دانه­ها و ادویه­هایی خاص وجود دارد مشابه پروتئین­هایی است که در گرده­ی گیاهان وجود دارد. این در واقع یک واکنش متقاطع است. در صورت پختن غذاهایی که علائم تب یونجه را ایجاد می­کنند، شدت علائم کاهش می­یابد.
ارتباط ورزش و آلرژی غذایی
در بعضی افراد خوردن غذاهایی باعث می­شود که پس از آغاز ورزش احساس خارش و سرگیجه کنند. در موارد شدید کهیر یا آنافیلاکسی رخ می­دهد. با اجتناب از خوردن غذاهایی که به آن حساسیت دارید و بویژه عدم مصرف آن­ها از 2 ساعت قبل ورزش می­توان از این اتفاق پیشگیری کرد.
عدم تحمل غذا و دیگر واکنش­ها
عدم تحمل غذا ممکن است علائمی را ایجاد کند که مشابه آلرژی باشد مثل تهوع، کهیر، استفراغ و کرامپ.
بسته به نوع عدم تحمل غذایی ممکن است شما بتوانید مقدار کمی از غذایی مشخص را بخورید اما در آلرژی غذایی حتی مصرف مقدار اندکی از ماده غدایی، علائم آلرژی را ایجاد می­کند.
شرایط شایعی که با آلرژی غذایی اشتباه گرفته می­شود:
عدم وجود آنزیم­هایی که برای هضم کامل غذا نیاز است: ممکن است مقدار کافی از بعضی آنزیم­هایی که برای هضم غذاها لازم است را نداشته باشید. برای مثال عدم وجود مقادیر کافی آنزیم لاکتاز، توانایی هضم محصولات لبنی که حاوی قندی به نام لاکتوز است را کم می­کند. عدم تحمل لاکتوز باعث نفخ کردن، کرامپ و اسهال می­شود.
مسمومیت غذایی: گاهی اوقات علائم مسمومیت مشابه آلرژی است. برای مثال باکتری موجود در ماهی تون فاسد شده سمی را تولید می­کند که واکنش­های خطرناکی ایجاد می­کند.
حساسیت به افزودنی­های غذایی: بعضی افزودنی­های غذایی که در غذاهای خشک شده یا کنسروی استفاده می­شود باعث ایجاد علائم گوارشی می­گردد.
مسمومیت هیستامین: ماهی­های مشخصی مثل ماهی تون که کاملا فریز نمی­شوند، حاوی باکتری­هایی هستند که این باکتری­ها حاوی مقادیر زیادی هیستامین است که می­تواند علائم آلرژی را ایجاد کند.
بیماری سلیاک: گاهی به این بیماری آلرژی به گلوتن هم گفته می­شود اما منجر به آنافیلاکیسی نمی­شود. سلیاک سیستم ایمنی را درگیر می­کند اما این درگیری پیچیده­تر از یک آلرژی ساده است.این بیماری مزمن در اثر مصرف گلوتن که پروتئین موجود در غلات است ایجاد می­شود. اگر مبتلا به سلیاک باشید و غذای حاوی گلوتن مصرف کنید، یک واکنش ایمنی رخ می­دهد که به سطح روده­ی باریک آسیب می­رساند و مانع از جذب بعضی از مواد غدایی می­شود.
عوامل خطر
عوامل خطر آلرژی غذایی به شرح زیر است:
شرح حال خانوادگی: در صورت شیوع ابتلا به آسم، اگزما، کهیر و تب یونجه در خانواده، ریسک ابتلا به آلرژی غذایی بیشتر است.
سایر آلرژی­ها: در صورتی که به یک غذا آلرژی دارید، ریسک ابتلا به سایر آلرژی­هایغذایی بیش از سایرین است. حتی ابتلا به سایر انواع آلرژی هم ریسک ابتلا به آلرژی­های غذایی را افزایش می­دهد.
سن: آلرژی­های غذایی در کودکان بویژه شیرخواران شایع تر است و با افزایش سن و بلوغ سیستم گوارشی احتمالا این آلرژی برطرف شود. مخصوصا آلرژی به شیر، سویا، گندم و تخم­مرغ با افزایش سن کودکان بهبود پیدا می­کند.
آسم: وجود آسم و آلرژی غذایی بطور همزمان در یک فرد شایع است. در صورت وجود چنین شرایطی، ریسک تشدید شدن علائم هم بیشتر است.
عواملی که خطر بروز آنافیلاکسی را افزایش می­دهد به شرح زیر است:
شرح حال آسم
سن کم
تاخیر در استفاده از اپینفرین برای بهبود علائم آلرژی غذایی
نداشتن کهیر و سایر علائم پوستی
عوارض
عوارض این آلرژی به شرح زیر است:
آنافیلاکسی
درماتیت آتوپیک(اگزما)
پیشگیری
بهترین راه پیشگیری از آلرژی این است که بدانیم چگونه از غذاهای آلرژن دوری کنیم. نکته­ی مهمی که باید به آن توجه داشته باشید است که بویژه در رستوران­ها و مهمانی­ها با توجه به اینکه از بعضی غذاهای آلرژن برای پختن سایر غذاها استفاده می­شود در واقع در آن غذا مخفی می­شود.
در صورتی که به غذایی آلرژی دارید، اقدامات زیر را انجام دهید:
از محتویات چیزی که می­خورید یا می­نوشید آگاه باشید: همیشه برچسب مواد تشکیل دهنده را دقیق بخوانید.
در صورتی که به ماده­ای حساسیت شدید دارید، یک گردنبند یا دستنبند داشته باشید که روی آن هشدار ابتلای آلرژی روی آن نوشته شده باشد. این اقدام بویژه برای مواقعی که توانایی ارتلاط برقرار کردن ندارید خیلی مفید است.در صورت تجویز اپینفرین توسط متخصص آلرژی همواره آن را همراه خود داشته باشید.
در رستوران­ها مراقب باشید: مطمئن شوید که آشپز رستوران از آلرژی شما مطلع است که نمی­توانید بعضی مواد غذایی را بخورید. حتی باید اطمینان حاصل کنید که غذای شما در ظرفی طبخ شود که عاری از هر نوع غذایی باشد که به آن آلرژی دارید.
به هنگام رفتن به پیکنیک میان وعده­هایی عاری از مواد آلرژن همراه خود ببرید. این اقدام بویژه برای کودکان مبتلا به آلرژی خیلی مهم است.
در صورتی که فرزند شما مبتلا به آلرژی است اقدامات زیر را انجام دهید:
افراد کلیدی که با کودک شما در ارتباطند را مطلع کنید: با پرستار بچه، پرسنل مدرسه، والدین دوست­های فرزندتان و هر فرد بالغی که به طور منظم با فرزند شما در ارتباط است صحبت کنید و اطلاعات لازم را در اختیارش قرار دهید.
علائم آلرژی غذایی را توضیح دهید: به افراد بالغی که با کودک شما وقت می­گذرانند علائم آلرژی را آموزش دهید تا قادر به تشخیص علائم شوند.
یک دستورالعمل تهیه کنید: این دستورالعمل باید توضیح دهد که در مواقعی که علائم آلرژی رخ داد چه اقداماتی باید انجام شود. یک نسخه از این دستورالعمل را به افراد بالغی که با فرزند شما در ارتباطند بدهید.
باید فرزندتان یک دستنبد یا گردنبند داشته باشد که هشدار ابتلا به آلرژی روی آن نوشته شده باشد.
تشخیص
متخصص آلرژی تعدادی از عوامل را بررسی خواهد کرد:
علائم: علائمتان را با جزییات به متخصص آلرژی توضیح دهید و اینکه چه غذاهایی و مصرف چه مقداری از آن علائم را ایجاد می­کند.
شرح حال خانوادگی از آلرژی: در صورتی که در بین اعضای خانواده هر نوع آلرژی وجود دارد به اطلاع آلرژیست برسانید.
معاینه
تست پوستی: تست پوستی پریک نوع آلرژی را مشخص خواهد کرد. در این تست مقدار اندکی از غذاهای مشکوک روی پوست ساعد یا پشت که با سوزن نازکی خراش کوچکی داده شده است قرار می­دهند. در صورتی که آن ناحیه برجسته و قرمز شود تست مثبت محسوب می­شود. توجه کنید که مثبت شدن این تست به تنهایی برای تشخیص کافی نیست.
آزمایش خون: در این تست آنتی بادی(پادتن)ی که با آلرژی در ارتباط است یعنیIgE اندازه گیری می­شود.
تغییر در رژیم غذایی: ممکن است از شما خواسته شود غذاهایی را به مدت یکی دو هفته از رژیم غذایی حذف کنید و سپس بازگردانید تا مشخص شود آیا ارتباطی بین مصرف بعضی غذاها و بروز علائم وجود دارد یا خیر.
درمان
تنها راه پیشگیری از آلرژی اجتناب از غذاهایی است که علائم و نشانه­های آلرژی را ایجاد می­کند. اگرچه علی رغم بهترین تلاش­ها هم گاهی بطور ناخواسته با غذاهای آلرژن مواجه خواهید شد.
در مواردی که آلرژی خفیف است، آنتی هیستامین­هایی که نیاز به نسخه ندارد ممکن است در کاهش علائم موثر باشد. این داروها پس از مواجهه با آلرژن­ها برای بهبود علائمی مثل خارش و کهیر مفید است. اما آنتی هیستامین­ها در درمان آلرژی شدید کاربردی ندارد.
در مواردی که آلرژِی شدید است، احتمال دارد به تزریق اپینفرین و مراجعه به اورژانس نیاز داشته باشید. افرادی که استعداد بروز آلرژی شدید را دارند همواره یک سرنگ تزریق خودکار اپینفرین به همراه دارند. در صورتی که متخصص آلرژی اپینفرین تجویز کرد:
نحوه استفاده از آن را بیاموزید.
همیشه آن را همراه خود داشته باشید.
قبل از اتمام تاریخ انقضا آن را تعویض کنید.
منبع: Mayo Clinic’s patients care and health info